Skip to main content

Bij elke nieuwe innovatie of technologische revolutie zijn de verwachtingen hooggespannen. Vervolgens blijken we teleurgesteld, bijvoorbeeld wanneer blijkt als social media ons niet dichterbij brengen, maar juist polariserend werken. Tijd voor gezonde scepsis, ook als we het over Web3 hebben.

Het nieuwe internet

Ik weet nog dat ik voor het eerst las over Web3, op de site Not Boring van Packy McCormick. Het voelde alsof ik een sneak preview van de toekomst kreeg en als een van de eersten te weten kwam hoe onze wereld eruit zou komen te zien. Een schatkist die opengaat, lichtgevend goud, dat werk. Dit is vast hoe de generatie van mijn vader zich voelde toen ze pionierden met internet. Wie wordt er niet nostalgisch van het geluid van een modem uit de jaren 90? Die vergulden gloriedagen, die mag ik nu beleven. What a time to be alive.

De beloftes van Web3 zijn zo prachtig. Het zou de macht van platformbedrijven breken, omdat het de macht en het verdienvermogen decentraal organiseert. Het wordt zo mogelijk om de disruptors (Facebook, Apple, Amazon, Netflix en Google) te disrupten. De maatschappij profiteert eindelijk van blockchain-technologie. De journalistiek valt zelfs te redden met Web3, zo hoopt Correspondent-oprichter Ernst-Jan Pfauth. En de journalistiek is weer belangrijk voor het voortbestaan van de democratie, iets waar ik erg fan van ben, dus wie kan er bezwaar hebben tegen Web3?

Voordelen van Web3

Deze afbeelding vat de voordelen van de waardeketen van Web3 samen. Je bent het toch ook beu dat Facebook/Meta geldt verdient aan jouw data, terwijl je vrolijk post en liket op hun platforms? Er is hier eindelijk een oplossing voor en het heet Web3. Cut out the middleman: een platform faciliteert straks alleen nog, en verdient niet meer aan contact tussen partijen.

Ook milieuzorgen mogen we vergeten. Het minen van crypto-valuta zorgt ervoor dat er straks geen planeet meer is om die op crypto’s te verhandelen. Maar ook daar wordt aan gewerkt. Het energieverbruik van nieuwe blockchains valt erg mee en is te vergelijken met dat van een huishouden. Vergelijk het met de auto-industrie, die ook steeds duurzamer wordt. Kortom, de toekomst ziet er prachtig uit.

Tech-optimisme nekt ons

En toch zit me er niets lekker. Elke keer als we een nieuwe innovatiegolf verwelkomen – het internet, social media, 3D-printen, cryptovaluta, de platform-economie – doorlopen we een soortgelijk patroon. We verwachten dat een nieuwe innovatie onze problemen oplost, maar vergeten daarbij dat er altijd onvoorziene problemen zijn. Vervolgens zijn we verbaasd als zo’n technologie in ons gezicht ontploft.

Je kan dat de hype cycle van Gartner noemen. Maar volgens mij is er iets anders aan de hand. We worden warm gemaakt met prachtige beloftes, persberichten met ronkende teksten – ik schreef en schrijf ze zelf ook – maar in de praktijk blijkt er van die beloftes niet veel terecht te komen. De platformeconomie zou woningverhuur en bijbeunen democratiseren, maar zorgde er juist voor dat woningen onbetaalbaar werden en maaltijdbezorgers uitgeknepen worden. Juichen we nu niet weer te vroeg met Web3?

Recht van de meerderheid

Het voordeel van een overheid is dat het de rechten van een minderheid beschermt. Ook al zou 90 procent van de inwoners instemmen met het vervolgen van linkshandigen, dan nog zou de overheid dat niet doen. Omdat het de rechten van die 10 procent, de linkshandigen, moet beschermen volgens de grondwet.

Op tech-platforms is er geen overheid, dus vogelt men het zelf uit. Dat betekent dat Facebook een commissie heeft opgericht die bepaalt welke content wel of niet op het platform getoond mag worden. Dat lijkt democratisch, maar dat is het niet. Ik kan immers niet stemmen op iemand die deze Facebook-commissie kan controleren. Ondanks dat er geen controle is op de controleurs, is er tenminste een centraal gezag. De volgende Facebook, Twitter en Instagram zouden decentrale platformen zijn. Als daar het recht van de meerderheid regeert, wie zorgt er dan voor dat gemarginaliseerde stemmen ook een podium krijgen?

Polarisatie op platforms

Content-creators (mensen die iets posten) verdienen meer naarmate ze meer engagement (likes, reacties) scoren. Dat heeft een perverse prikkel. Welke content scoort immers? Nou, dat is vooral polariserende content en nep-nieuws. Sterker nog: uit onderzoek blijkt dat nepnieuws zes meer clicks krijgt dan betrouwbaar nieuws.

Als traditionele media straks naar Web3 verhuizen, dan verhuizen ze ook hun geloofwaardigheid mee. Als NOS het laatste nieuws deelt op zo’n decentraal platform, wordt het platform legitiem. Terwijl de NOS daar overgeleverd is aan de wetten van het nieuwe internet, dat meer perverse prikkels heeft om nepnieuws en polariserende content te plaatsen. Niet alleen de NOS-samenvatting van Ajax-PSG gaat straks viral op Web3, maar ook nepnieuws over corona, Joe Biden of Sylvana Simons. Als innovatiemanager NPO sta je erbij en kijk je ernaar.

Tech-scepsis voor Web3

Het is niet mijn bedoeling om onnodig cynisch te doen. Ik geloof simpelweg dat we onze blik op technologie moeten veranderen. De manier waarop er op elke nieuwe innovatie gereageerd wordt is het cheerleadergedrag dat zich laat parafraseren als: ‘Kijk Matthijs, wat een mooie knoppen, over een jaar praat je ook tegen deze robot!’. Elke keer hebben we innovaties binnengehaald als verlossing voor onze problemen. Terwijl er best wat valt af te dingen op de laatste innovatiegolven.

Is technologie dan altijd slecht? Nee joh. Ik ben gek op hoe gebruiksvriendelijk mijn iPhone is en hoe goed Spotify nieuwe muziek ontdekt die ik leuk vind. De eerlijkheid is: we hebben vaak geen idee welke impact technologie op onze maatschappij heeft. Niemand had verwacht dat een slecht beheerd Facebook-platform tot bestorming van het Capitool zou leiden. Of dat de wasmachine ervoor zou zorgen dat vrouwen meer tijd over zouden hebben voor studie en werk. Of dat Airbnb ervoor zou zorgen dat woningprijzen in Amsterdam stijgen. We openen telkens een doos van Pandora en zijn vervolgens verbaasd op wat er op ons afkomt.

Laten we daarom iets sceptischer zijn. Misschien is die nieuwe technologie wel dé oplossing, misschien is het wel een Paard van Troje, maar met het tech-optimisme uit de jaren ’10 verspelen we onze democratie ongetwijfeld in de jaren ’20 en ’30.

Leave a Reply