Steeds meer mensen gaan een week offline. Zou dat ook iets voor mij zijn? Ontdek tips voor minder schermtijd.
Dit is een hoofdstuk uit Niet appen tijdens het eten. Je kan het boek hier bestellen.
Te veel schermtijd
Het is klein, zit in je broekzak en je bent er verslaafd aan. Je pakt het gemiddeld tweeënzeventig keer per dag op, waardoor je het ongeveer elke veertien minuten aanraakt. Op dit moment bevindt het zich waarschijnlijk niet meer dan een meter van je vandaan en je weet precies waar het nu is. Je kijkt er gemiddeld 188 minuten per dag naar, dat is ietsje meer dan drie uur per dag. Het gaat natuurlijk over je telefoon. Jaarlijks kijk je er meer dan vijfenveertig dagen naar, dat betekent: ongeveer anderhalve maand aan schermtijd per jaar.
Onze relatie met onze telefoon is, uhm, niet mega-gezond. Als je de Netflix-documentaire The Social Dilemma hebt gezien, weet je waarom. Daarin vertellen (of: bekennen) voormalig Facebook-medewerkers hoe ze alles in het werk hebben gesteld om gebruikers verslaafd te maken aan apps als Facebook en Instagram. Jarenlang hebben de slimste mensen in Silicon Valley zich beziggehouden met één vraag: hoe kunnen we mensen zo lang mogelijk online houden? Dat deden ze door gebruik te maken van dezelfde principes die succesvol zijn in casino’s. Zo worden we op social media onregelmatig beloond, net zoals in casino’s. Soms vind je een grappige meme op Instagram of interessante invalshoek op Twitter, maar vaak ook niet. De leuke content zorgt voor een dopamineshot, wat zorgt voor een geluksgevoel. Doordat deze dopamineshots onregelmatig zijn, blijven we terugkomen.
Niet jouw schuld
Deskundigen noemen onze smartphones ook wel een ‘gokautomaat in onze broekzak’: elke keer dat we door een timeline scrollen of deze verversen, krijgen we nieuwe content voorgeschoteld. Net zoals bij een gokmachine, weet je niet of je iets waardevols (een leuke foto) of iets waardeloos (een advertentie) te zien krijgt. Die variabele beloning laat ons hunkeren naar een volgend shot, tot we verslaafd zijn en regelmatig onze timeline checken. Straks missen we immers een potentieel shot dopamine, dat zou vervelend zijn. Het resultaat: we kijken urenlang naar onze telefoon. Daardoor missen we een boel moois in ‘de echte wereld’.
Er is dus niks mis met je, als je je telefoon niet weg kan leggen. Ons brein is niet bestand tegen de trukendoos van social media. Telefoons en apps zijn ontworpen om ons verslaafd te maken, dat vertellen de makers en bedenkers ons inmiddels zelf ook. In haar Silicon Valley-memoires (Uncanny Valley) vertelt Anna Wiener dat het bedrijf waar ze werkt de prestaties van apps en sites meet. Ze vindt het niet ethisch dat ook gemeten wordt hoe ‘verslavend’ die zijn. Haar collega wijst haar er droog op dat de term verslavend geen probleem mag zijn, als klanten al gebruikers worden genoemd, verwijzend naar drugsgebruikers. Een week offline gaan laat je weer ervaren hoe het is om te leven zonder telefoon, afleiding, en misschien nog wel belangrijker: zonder (potentiële) telefoonverslaving.
Verdienmodel van social media
Elke dag worden er wereldwijd meer dan 95 miljoen posts geplaatst op Instagram. Een half miljard mensen gebruikt Instagram Stories. We worden dan ook effectief ingezet door Meta – het moederbedrijf van Instagram – met een algoritme dat is gemaakt zodat we blijven kijken, scrollen en delen. Want aandacht loont. Het bedrijfsmodel draait op aandacht; hoe meer weergaven van kijkers, hoe hoger de advertentie-inkomsten. Logisch dat Facebook slimme trucs bedenkt om jouw aandacht vast te houden, want er zit ‘maar’ vierentwintig uur in een dag. We kunnen ons dus op een beperkt aantal dingen en mensen focussen. ‘Met meer informatie binnen ons handbereik en meer keuzes te maken dan ooit, worden er ongekende eisen gesteld aan onze aandacht,’ vertelt Tim Wu (verantwoordelijk voor het technologie- en concurrentiebeleid bij de Amerikaanse overheid) in de podcast Your undivided attention. ‘Daarom noemen we het ook niet sociale netwerken maar advertentie-verkopende algoritmes. Neem TikTok: het is niet verslavend omdat de creators zo leuk zijn, maar vanwege het meest doordachte en overtuigende algoritme van de wereld dat ervoor zorgt dat jij blijft kijken. Als elke video meer en meer likes krijgt, dan blijft iedereen langer op TikTok dan gepland.’
Zijn we dan slachtoffer van dit systeem? Zeker! Er is een aandachtsoorlog gaande onder Big Tech – een miljardenbusiness – die inmiddels groter is dan de financiële sector. De grote vier, Alphabet (Google), Amazon, Apple en Meta hebben een marktwaarde van tussen de één en drie triljoen. Grote belangen spelen zeker een grote rol. Maar als gebruiker of niet-gebruiker: je hebt nog steeds een keuze. Ook van suiker, alcohol of roken kan je afkicken en dus ook van te veel online zijn.
Voordelen van een week offline
Het is dan ook geen wonder dat er steeds meer mensen een week offline gaan. We zijn namelijk gelukkiger, slimmer en aardiger zonder smartphone. Een smartphone leidt ons af, zelfs als die uitstaat. Hierdoor presteren we gemiddeld 20 procent minder. We worden minder sociaal en minder empathisch van onze telefoon. Onderzoekers ontdekten dat kinderen die meer dan twee uur schermtijd per dag hadden, een significant verhoogd risico hadden op emotionele en sociale problemen, evenals gedragssymptomen van autisme.
Filosoof Hans Schnitzler liet zijn studenten bij wijze van experiment een week lang zonder smartphone door het leven gaan. Het resultaat was verbluffend. In zijn boek Kleine filosofie van de digitale onthouding doet hij verslag van de digitale detox en tekent hij de verslagen op van smartphone-loze studenten. Dit zijn de positieve effecten die de studenten merkten zonder telefoon. Ze zijn stuk voor stuk een prima argument om een week offline te gaan:
- Langer en dieper slapen.
- Meer concentratie en aandacht.
- Meer creativiteit en zelfvertrouwen.
- Diepzinnigere gesprekken.
- Meer rust in je hoofd: ‘Je leeft alsof je op vakantie bent’, zei een van de studenten.
- Meer tijd om dingen te verwerken, waardoor je meer inzichten krijgt.
- ‘Het maakt je meer vergevingsgezind naar jezelf en naar anderen toe’, vertelt een andere student.
Schermtijd en de aandachtscrisis
Johann Hari maakt in zijn boek Stolen Focus: Why You Can’t Pay Attention van schermtijd een thema dat onze aandacht verdient. We zitten in een aandachtscrisis. Hij roept op om nú in actie te komen, omdat we nu nog over de aandacht beschikken om voor onze aandacht te vechten. Hij ontdekte dat het zwaar gesteld is met de aandachtscurve. In Amerika kunnen studenten zich slechts vijfenzestig seconden op een taak concentreren en kantoorwerkers drie minuten.
Vergelijk onze aandachtscrisis met de klimaatcrisis: hoe langer we wachten, hoe lastiger het wordt om dit probleem op te lossen. Alle reden om eens een week offline te gaan. Harvard-professor Shoshana Zuboff geeft nog een andere goede reden om vaker offline te gaan: alles wat we online doen (klikken, scrollen, kijken en typen) wordt gemonitord. Die data worden verkocht door en aan bedrijven die we niet kennen, zodat bedrijven eennog beter idee krijgen van onze koopkracht, verlangens en angsten. Dat stelt ze in staat om gerichte advertenties aan te bieden. In zowel de campagnes van Obama in 2012 als die van Trump in 2020 zijn manipulerende algoritmes ingezet. Het is heel simpel: wie minder online is, wordt minder beïnvloed door ondoorzichtige algoritmes. Check ook de site switching.software voor meer privacy-vriendelijke alternatieven voor Google, YouTube, Facebook en WhatsApp.
Probeer het tijdens je vakantie
Een vakantie vormt misschien wel een goed startpunt voor een leven met minder schermtijd. Er zijn tal van onderzoeken die het belang van verveling – dat is wanneer je niet naar je telefoon kijkt – onderstrepen. Wat is een beter moment om je te vervelen dan tijdens je vakantie?
Er zijn verschillende manieren waarop je een week offline kan gaan tijdens een vakantie. Je kan bijvoorbeeld afreizen naar plekken zonder bereik. White spots, zo worden die plekken ook wel genoemd. Mindfulness-bloggers, trendwatchers en lifestylecoaches schrijven al een poos over het belang van white spots. Ze noemen digitale detox-vakanties een trend en dit is die ene keer dat ze gelijk hebben. Wereldwijd neemt het aantal Google- zoekopdrachten naar white spots namelijk elke zomer toe. We blijken dus steeds meer behoefte te hebben aan een vakantie van internet.
Zoek naar White Spots
Er is een (in Nederland ontwikkelde) app, White Spots, die je laat zien waar de dichtstbijzijnde bestemming zonder bereik te vinden is. De app laat je afreizen naar de Biesbosch – of stuurt je naar het stukje spoor tussen Rotterdam en Schiphol waar geen bereik is. Ook bij Nationaal Park de Hoge Veluwe vind je nog een paar plekken zonder bereik. Een prima reden om eens naar een van deze natuurgebieden af te reizen. Offline. Zonder mobieltje, want je hebt er toch amper bereik. Zo heb je weer de tijd voor elkaar. Mooie kans om bij te kletsen met je partner, kind of huisgenoot, die – voor zover jij weet – nog steeds bij de V&D werkt.
Een week offline gaan laat je wennen aan een week zonder continue afleiding van verslavende apps. Laat het je aanmoedigen om vaker offline te gaan. Hoe je dat doet? Maak je telefoon minder aantrekkelijk door de kleuren te vervangen door hem in te stellen op zwart-wit, social media-apps te verwijderen of het gebruik ervan te begrenzen en schakel vaker de niet-storenmodus in. Tijdens vakanties is het sociaal geaccepteerd om niet online te zijn. Een goed moment om te wennen aan een leven waarin je vaker ‘uit’ mag staan.
Minder schermtijd, meer autonomie
Om nog even terug te keren naar The Social Dilemma, tech-filosoof Miriam Rasch verwoordt prima kritiek op deze film in haar boek Autonomie. De tech-ondernemers in The Social Dilemma zijn het erover eens: als zij hun meldingen uit kunnen zetten, kan jij dat ook. Wat ze niet zeggen: ‘Installeer een advertentieblocker. Je kunt apps ook helemaal verwijderen, je telefoon in een andere kamer laten, je berichten beantwoorden op een moment dat je er zelf voor kiest. Of niet beantwoorden.’ Met andere woorden: schuw geen halve maatregelen na die week offline. Zie het als een dieet, waar je na een periode van onthouding weer gezond(er) gaat eten.
Hoe kan je het beste bepalen welke technologie je wel of niet nodig hebt? Cal Newport deelt in zijn boek Digitaal Minimalisme drie stappen:
- Reserveer een periode van dertig dagen waarin je zult afzien van optionele technologieën. Dat zijn technologieën (zoals apps, sites, tools, gadgets) die je kan missen, zonder dat je professionele of privéleven er schade aan zou ondervinden.
- Kick af van de technologieën die geen waarde toevoegen aan je leven en herontdek je bezigheden en gedragingen die voldoening en betekenis geven. Wat ga je doen met de tijd die vrijkomt? En welke technologie bleek toch niet optioneel?
- 3Aan het eind van deze afkickperiode begin je met een schone lei en breng je optionele technologieën weer terug in je leven als ze een belangrijk doel dienen of als een tech, app of gadget de beste oplossing is voor een specifiek probleem.
Vuistregels voor de smartphone
- Wees niet te streng voor jezelf. Je telefoon en apps zijn ontworpen om verslavend te zijn. In een zeker opzicht sta je machteloos: een mobiel is te vergelijken met een verslavende gokautomaat.
- Probeer regelmatig een dag of week zonder telefoon te leven, zodat je ervaart hoe het is om zonder continue updates te leven.
- Hoe win je van de slimme designers en developers die je telefoon zo verslavend mogelijk maken? Door je telefoon saai te maken. Schakel de kleuren, meldingen en notificaties uit. Bepaal waar je apps voor nodig hebt en verwijder ze zo nodig.
Dit is een hoofdstuk uit Niet appen tijdens het eten. Je kan het boek bestellen via deze pagina.
Organiseer je binnenkort een bedrijfsevent, congres, personeelsdag of seminar? Hier vind je meer info over de lezing (en quiz) over digitale etiquette.