Influencer Bas Smit kondigde een deal aan met Amazon, juist in de week dat er zes Amazon-werknemers overleden bij een orkaan in Illinois. Hoe kan het dat influencers zo vaak de plank misslaan? En waarom komen ze zelf niet in actie, bijvoorbeeld met een gedragscode?
Teleurstellende technologie
De belofte van platforms als Instagram en Twitter was zo mooi. Social media zouden ons bevrijden. Weg met de poortwachters, iedereen is journalist, elk geluid mag en kan eindelijk gehoord worden. Power to the people! De realiteit blijkt, ahum, achter te blijven bij wat ons beloofd werd. Fake news verspreidt zich zes keer sneller dan betrouwbaar nieuws. De maatschappij raakt in sneltreinvaart gepolariseerd. Vloggers, helaas de hedendaagse rolmodellen, kennen we niet alleen van make-up tutorials en unboxing video’s, maar steeds vaker van spraakmakende schandalen.
Denk maar eens terug aan Anna Nooshin die een juichbericht plaatst over milieuvervuiler Shell. Of Nikkie Plessen die haar foto’s bewerkt en jonge meisjes zo een onrealistisch schoonheidsideaal voorschotelt (like, subscribe en vermager). En wat te denken van rappers en ‘Finflunecers’ (financiële influencers) die hun volgers oproepen om cryptovaluta te kopen, zodat ze zelfvan deze waardestijging kunnen profiteren? En wie herinnert zich Dave Roelvink nog, die verslag doet van de rellen op het Museumplein – of zelf ook meedeed?
Influencer Bas Smit <3 Amazon
Als kers op deze taart van schandalen: Bas Smit die een deal sluit met Amazon, juist in de week dat er zes werknemers van het bedrijf omkomen bij een orkaan. Amazon-werknemers kregen – ondanks het noodweer – geen verlof en konden niet op de hoogte zijn van recente weerontwikkelingen, omdat ze hun telefoon niet bij zich mochten hebben. Een bedrijf dat opgericht is door de inmiddels rijkste man ter wereld, verbiedt zijn werknemers te zitten en laat ze timen hoe lang ze naar de wc mogen. Terwijl Bezos in de ruimte bewijst dat zijn raketten sneller of langer zijn dan die van Elon Musk of NASA, vraagt men zich op aarde af wanneer mensenlevens in Amazon-fabrieken eindelijk belangrijker worden dan productiviteit.
Amazon kennen we ook als producent van technologie voor gezichtsherkenning (Rekognition), waarmee de Amerikaanse federale politie kinderen scheidt van hun ouders. Werknemers van Amazon kwamen in protest tegen deze mensenrechtenschending. Ze verwijzen daarbij naar de rol van IBM in de jaren ‘40, dat ponskaarttechnologie leverde aan de nazi’s waarmee de Endlösung mogelijk werd. Toegegeven, zo’n Godwin (verwijzing naar de oorlog) bemoeilijkt elke discussie. Toch is het nodig om bedrijven te wijzen op hun maatschappelijke verantwoordelijkheid, zodat duidelijk wordt dat ze een verschil kunnen maken. Het niet ontwikkelen of verkopen van privacy-schendende gezichtsherkenning die bedoeld is om kinderen van hun ouders te scheiden, bijvoorbeeld. Je vraagt je af: is er dan niemand in de omgeving van Bas Smit die hem wijst op de onethische praktijken van Amazon?
Gedragscode voor influencers
De AFM kondigde recent aan onderzoek te gaan doen naar ‘finfluencers’ en sluit niet uit ‘handhavend op te treden’. Wetgeving is een prima oplossing voor influencers die financiële producten aanbieden. Consumenten moeten immers beschermd worden, zodat ze geen producten aangesmeerd wordt waar ze geen verstand van hebben en voorkomen wordt dat ze in financiële problemen komen. Maar wetgeving kent twee problemen. Allereerst loopt wetgeving altijd achter, want de dynamiek verandert online per definitie in rap tempo. Nieuwe platforms schieten sneller dan complottheorieën uit de grond.
Belangrijker nog is het tweede probleem van wetgeving. Er is een verschil tussen legaal en wenselijk. Jezelf een stuk magerder fotoshoppen, zoals Nikkie Plessen doet, is niet verboden. Maar het zorgt er wel voor dat een boel jonge meisjes denken dat graatmager een schoonheidsideaal is, wat tot een verstoord zelfbeeld en eetstoornissen leidt. Een deal sluiten met Amazon is ook niet verboden, evenals zoals de ‘groene ambities’ van Shell bejubelen. Wetgeving schiet te kort; waarom spreken influencers geen gedragscode af? Als influencers de rolmodellen van de 21e eeuw willen worden (en blijven), zouden ze zichzelf een stuk serieuzer mogen nemen.
Dit artikel verscheen eerder als opiniebijdrage in het Parool.
Wil je verder lezen over digitale ethiek? Dit thema komt ook aan bod in de gids voor digitale etiquette Niet appen tijdens het eten. Je kan het boek bestellen via deze pagina.
Organiseer je binnenkort een bedrijfsevent, congres, personeelsdag of seminar? Hier vind je meer info over de lezing (en quiz) over digitale etiquette.