Steeds meer mensen gaan offline tijdens hun vakantie of kiezen een bestemming zonder bereik. In HP/De Tijd geef ik tips voor een vakantie van je smartphone.
Geen schermtijd op vakantie
Steeds meer mensen gaan offline tijdens hun vakantie, zodat ze niet continu worden afgeleid door hun telefoon. Soms kiezen ze zelfs een bestemming zonder bereik. Geen smartphone betekent ook geen mailverkeer met werk, dus complete ontspanning. Welke bestemmingen hebben geen bereik? En: welke apps helpen bij het terugdringen van uw schermtijd als u weer thuis bent?
Die vragen beantwoord ik in een stuk in de zomer-editie van HP/De Tijd, dat je hieronder integraal kan lezen, maar (ironie o ironie) voor best wat schermtijd zorgt.
White spots
White spots, zo worden ze genoemd. Het zijn plekken zonder bereik. Mindfulness-bloggers, tech-critici en lifestylecoaches schrijven al een poos over het belang van white spots. Ze signaleren digitale detox-vakantie als een trend, wat een katalyserend effect heeft. De vakantiebestemmingen en resorts zonder mobiele telefoon worden steeds populairder, omdat ze vaker als trend opgemerkt worden, waardoor ze weer populairder worden. Wereldwijd neemt het aantal Google-zoekopdrachten naar white spots elke zomer toe.
Om deze self fulfilling prophecy te versnellen, is er zelfs een app, White Spots, die je laat zien waar de dichtstbijzijnde bestemming zonder bereik te vinden is. De app laat me afreizen naar de Biesbosch. Vijf kwartier rijden vanaf Amsterdam voor een plek zonder bereik. Dat laat zien hoe goed de digitale verbinding in Nederland geregeld is. Op het gebied van internetpenetratie, zoals internettoegang zo lelijk heet, zijn we Europees koploper. We zijn meer dan andere landen digitaal met elkaar verbonden; zou dat de Nederlanders interesse in digitale detox-vakanties verklaren?
Vakantie zonder bereik
Sommige resorts bieden aan je telefoon op te bergen in een kluisje en verbieden het gebruik van de smartphone in de buurt van het zwembad, zoals het luxeresort Ayana Resort & Spa in Bali. Ook andere digitale gadgets vallen onder deze maatregel, zoals laptops, ereaders, digitale camera’s en iPads. Volgens onderzoek zou de helft van de (Amerikaanse) vakantiegangers niet compleet offline gaan op vakanties, een op de vijf checkt zijn telefoon zelfs elk uur. Wie last heeft van nomofobie – de angst om onbereikbaar te zijn – kan in het resort zijn toevlucht nemen tot een Digital Detox: een cocktail met vodka, honing, yuzu en tomatensap. Dat helpt vast om te ontspannen.
Dichterbij huis vaart Jaap Duin met Elements Expeditions mee op deze trend. De psycholoog/coach organiseert mannen- en vrouwenexpedities zonder telefoons, horloges en camera’s. Dit ‘geeft mooie inzichten in wie je bent als mens zonder je rollen, je gezin, en de dagelijkse stroom van emails en telefoontjes.’ Deelnemers wandelen, vissen, stoken vuur en slapen in berghutten of tentjes. Ook zijn er ‘eeuwenoude ceremonies in de natuur die we op een nuchtere manier begeleiden en koppelen aan de uitdagingen die je hebt in het dagelijks leven.’ De trips zijn ongemengd: mannen gaan een week naar Georgië, vrouwen mogen een weekend naar Texel. Duin blijkt kortom even groot fan van schermtijd als feminisme.
Machteloze consument
Hoe zijn we zo verslaafd geraakt aan onze telefoons? Doordat menselijke aandacht de belangrijkste grondstof werd in de digitale economie. Onze tijd op websites of in apps wordt verkocht aan adverteerders, dus werd het lucratief om ons zo lang mogelijk online te laten zijn. Grote tech-bedrijven vroegen de knapste knoppen van onze tijd om gebruikers zo lang mogelijk engaged te houden. De slimste babyboomers en leden van generatie X gingen aan de slag bij een bank of een prima bedrijf als Shell (als ik de website moet geloven). De slimste studenten van mijn generatie (millennials) lieten zich verleiden door mooie beloftes van Silicon Valley en bedachten hoe smartphonegebruikers zo lang mogelijk in een app, op hun scherm of op een site kunnen blijven. Met slimme trucs worden ze genudged (gestuurd) om te liken, converteren tot betalende klant of te subscriben. Hun werk bleek niet zonder resultaat: kantoorpersoneel kan zich gemiddeld drie minuten focussen op één taak.
Er is dus niks mis met je, als je je telefoon niet weg kan leggen. Ons brein is niet bestand tegen de trukendoos van social media. Telefoons en apps zijn ontworpen om ons verslaafd te maken. Volgens dezelfde principes die succesvol zijn in een casino, worden we onregelmatig beloond. Soms vind je een grappige meme op Instagram of interessante invalshoek op Twitter, maar vaak ook niet. Doordat de dopamineshots onregelmatig zijn, blijven we terugkomen, hunkerend naar een volgend shot, tot we verslaafd zijn en uren aan schermtijd hebben.
Iedereen die weer eens een social media app heeft geopend, zichzelf afvragend wat hij of zij daar precies zocht, herkent de tekenen van een verslaving, het opvullen van de leegte opvullend met meer leegte, de verveling weg-scrollend en -klikkend. Onder deze lethargie gaat een probleem schuil, namelijk: de vraag of we nog autonoom zijn. We staan inmiddels machteloos tegen gamification en andere hacks van UX-designers en gedragswetenschappers, waardoor we verslaafd raken aan onze telefoon. We laten ondoorzichtige algoritmes van social media bepalen wat nieuws of interessant is. We laten onze aandacht stelen door een continue stroom van updates. Is de smartphone misschien de echte Matrix, die energie abstraheert uit mensenlichamen, zich met onze aandacht voedt en zo de controle over ons neemt? Zou de Neo van nu eigenlijk een iPhone hebben?
Aandacht voor aandacht
Johann Hari maakt in zijn boek Stolen Focus: Why You Can’t Pay Attention van schermtijd een maatschappelijk issue. Natuurlijk zorgt minder schermtijd voor meer focus en meer geluk en dat is fijn op individueel niveau. Hari eist van social mediabedrijven dat ze hun businessmodel veranderen, door ons niet zoveel mogelijk van onze aandacht te beroven. Wat wij kunnen doen: als werknemer ‘het recht om offline’ te zijn eisen. In Frankrijk is dit al gemeengoed, wat ervoor zorgt dat Franse werknemers buiten werktijd echt vrij (want onbereikbaar) zijn.
Aandachtsexpert Hari roept op om nu in actie te komen, omdat we nu nog over de aandacht beschikken om voor onze aandacht te vechten. Vergelijk onze aandachtscrisis met de klimaatcrisis: hoe langer we wachten, hoe lastiger het wordt om dit probleem op te lossen. Toch kan je maatschappelijke verandering niet los zien van actie op individueel niveau. Willen we niet langer een wereld waarin Facebook bepaalt wat nieuws is? Begin dan met het herwinnen van jouw aandacht. Met minder schermtijd dus.
Een vakantie vormt een prima startpunt voor een leven met minder schermtijd. Er zijn tal van onderzoeken die het belang van verveling – dat is wanneer je niet naar je telefoon kijkt – onderstrepen. En wat is een beter moment om je te vervelen dan tijdens je vakantie? Een paar jaar geleden schreef Olga Mecking het boek Niksen, over de typisch Nederlandse trend van het ‘luieren’. Haar artikel over luieren in The New York Times werd in een paar dagen meer dan 150.000 keer gedeeld. De hele wereld lijkt jaloers op onze niks-skills. Tijd om die reputatie waar te maken. Op vakantie, van ons huis en smartphone. Want zeg eerlijk: herinner je je op je sterfbed de interessante werkemail die je beantwoordt of die mooie zonsondergang in Bali? Precies.
Effect van een week zonder smartphone
Wat zijn de voordelen van een leven zonder smartphone? Het korte antwoord: we zijn gelukkiger, slimmer en aardiger zonder smartphone. Een smartphone leidt ons af, zelfs als die uitstaat. Hierdoor presteren we gemiddeld twintig procent minder. We worden minder sociaal en minder empathisch. Jonge kinderen die te veel schermtijd hadden in hun eerste jaren, herkennen zelfs geen glimlach.
Filosoof Hans Schnitzler liet zijn studenten een week lang zonder smartphone door het leven gaan, bij wijze van experiment. Het resultaat was verbluffend. In zijn boek ‘Kleine filosofie van de digitale onthouding’, doet hij verslag van de digitale detox en tekent hij de verslagen op van smartphone-loze studenten.
Deze positieve effecten vormen stuk voor stuk een prima argument om het experiment tijdens de komende vakantie aan te gaan:
- Langer en dieper slapen;
- Meer concentratie en aandacht;
- Meer creativiteit en zelfvertrouwen;
- Diepzinnigere gesprekken;
- Meer rust in je hoofd: ‘je leeft alsof je op vakantie bent’, zei een van de studenten;
- Meer tijd om dingen te verwerken, waardoor je meer inzichten krijgt. ‘Het maakt je meer vergevingsgezind naar jezelf en naar anderen toe’, vertelt een andere student.
Simpel: zonder telefoon
De simpelste oplossing voor een vakantie met minder schermtijd, is het uitzetten van je smartphone. Koop een ouderwetse camera, schaf kaarten van je bestemming aan en zet de telefoon na het inchecken in het hotel uit. Vraag ouderwets de weg aan onbekenden en ontdek de best bewaarde geheimen van de regio, getipt door locals – in plaats van blogs die geld aan je verdienen via slimme affiliate marketing. Is er een leven zonder Spotify? Neem tijdens de roadtrip oude CD’s (of cassettebandjes) mee. Je tiener-muzieksmaak delen: even nostalgisch als romantisch.
Ben je bang dat je belangrijke telefoontjes van familie of vriendin mist? Zet tijdens je vakantie de wifi en het internetverkeer uit en laat je telefoon thuis (‘in het huisje’). Zo ben je bereikbaar in noodgevallen – die minder vaak voorkomen dan je vreest, heus – en ben je toch offline. Bang dat je de verleiding niet weerstaat om het internet alsnog aan te zetten? Verwijder social media apps en de app voor je mailverkeer, waardoor je geen meldingen van gemiste berichten krijgt.
Tijd voor domme telefoons
Een alternatief voor het uitzetten van het internet op je telefoon, is een ‘domme telefoon’. Een ouderwetse Nokia, een ‘koelkast’, die simpelweg geen internet heeft. Zo kan je alleen nog maar sms’en en bellen. Opvallend: deze oude telefoon is sinds de pandemie steeds populairder. Tussen 2018 en 2021 werd er 89 procent vaker op Google gezocht naar de ouderwetse gsm.
Dutch Cowboys meldt dat er in 2019 nog 400 miljoen ‘domme’ telefoons zijn verkocht, in 2021 waren dat er 1 miljard, iets wat volgens het tech-blog uiteraard ook wordt gestuwd door landen waarin mensen minder geld te spenderen hebben. In de UK schijnt een op de tien consumenten zelfs een ouderwetse gsm te gebruiken. Alleen de game Snake zou nog voor te veel schermtijd kunnen zorgen.
Apps voor minder schermtijd
Er zijn tal van apps en tools die voor minder schermtijd zorgen. De app Forest laat een ‘virtueel bos’ groeien als je je telefoon weglegt. Elke 30 minuten dat je scherm uit is, groeit er een boom. Leuk vakantiespel: wie kan het grootste bos laten groeien?
De app Freedom blokkeert je de toegang tot bepaalde websites, sociale media en webshops voor een bepaalde periode, zoals tijdens je vakantie.
Een app voor inzicht in je schermtijd is Quality Time, die houdt je schermtijd bij en analyseert deze met behulp van dynamische algoritmes. Zo zie je hoe vaak je je telefoon oppakt en welke apps je gebruikt, zodat je hier meer balans in kan aanbrengen. Ook kan je met deze app ‘apparaat-vrije’ tijd instellen en meldingen uitschakelen.
Met App Limits worden bepaalde apps automatisch in- of uitgeschakeld wanneer je een bepaalde gebruikslimiet bereikt. Je krijgt te horen hoeveel tijd je nog hebt voordat de app wordt uitgeschakeld, zodat je niet te lang op Instagram of TikTok blijft doorklikken.
Space is een app die je helpt je schermtijd te begrijpen en te beheersen. De app heeft een speciaal ontworpen vragenlijst om je te helpen erachter te komen wat je op je telefoon doet, hoeveel tijd je er op doorbrengt en waarom. Space maakt vervolgens een gepersonaliseerde ervaring voor jou, waardoor je meer controle over je schermtijd krijgt.
Ook de Nederlandse Unpluq app is een aanrader. Het bedrijf begon als fysieke plug-in voor Android-toestellen, nu is Unpluq er ook als app (binnenkort ook voor iOS). Gemiddeld zouden gebruikers 51 minuten schermtijd besparen met deze app, omdat je bijvoorbeeld eerst tien meter moet lopen voor je een app kan openen.
Maak je telefoon saaier
Net zoals je het niet kunt laten om een stuk taart te eten dat voor je neus wordt gezet, is het ook lastig om je sociale media apps op je smartphone niet te checken als deze voor je neus staan. Zet die apps dus in mappen of verwijder ze van je telefoon. Zo staan ze in elk geval niet langer op je startscherm en heb je minder de aandrang om ze telkens te checken. Ik verwijder social media als TikTok en Instagram elke vrijdag en vind mijn telefoon in het weekend een stuk minder interessant. Dat scheelt me wekelijks uren aan schermtijd.
Een andere tip om je telefoon minder interessant te maken: zet je scherm op zwart-wit. Want al die felle kleuren doen iets met je hersenen, zo blijkt uit onderzoek. Ze maken je onrustig en trekken je aandacht. Om je iPhone op zwart-wit te zetten, neem je de volgende route: instellingen > algemeen > toegankelijkheid > aangepaste weergave > kleurenfilters (aan). Een minder voor de hand liggende tip: koop een lelijk en saai hoesje, zodat je telefoon minder aantrekkelijk wordt.
Instellingen voor minder schermtijd
Je telefoon heeft een zogenoemde focus-modus en bedtijd-modus. In de focus-modus wordt het scherm grijs, zodat apps minder opvallen. En als je apps probeert te openen, krijg je een melding dat de app is gepauzeerd en niet kan worden gebruikt. De slaapstand – ofwel bedtijd-modus – wordt een uur voordat je gaat slapen ingeschakeld en weer uitgeschakeld een uur nadat je wakker bent geworden. Op die manier leidt je telefoon je niet af wanneer je in slaap probeert te vallen en begin je niet je dag met je telefoon. Heb je een iPhone? Dan kun je heel gemakkelijk limieten instellen voor de tijd op je smartphone. Heb je je limiet bereikt? Dan gaan apps op slot. Ook het knopje ‘niet storen’ op je telefoon maakt je een stuk minder bereikbaar voor appjes en andere meldingen. Het uitschakelen van pushmeldingen en notificaties is ook een simpele instelling voor minder afleiding.
Schermtijd bij kinderen minderen
Elke ouder maakt zich zorgen over de hoeveelheid schermtijd van hun kinderen, maar waar moet je beginnen? Maak tijd voor spelletjes; bied ze een alternatief voor hun smartphone, ga iets leuks met ze doen. Wees niet te streng voor je kinderen en toon begrip: wij, volwassenen, pakken onze telefoon ook vaker op dan we willen.
Toon interesse in het online gedrag van je kinderen en probeer te ontdekken wat je kind er zo leuk aan vindt. Voor je regels stelt, is het handig om in gesprek te gaan met je kinderen. Wat vinden zij een realistische schermtijd? Probeer waar mogelijk te overleggen. Als je denkt dat je kind het aankan, laat hem/haar dan meebeslissen hoeveel schermtijd hij/zij gedurende een periode (bijvoorbeeld twee weken) mag hebben.
Bespreek daarna samen hoe het is gegaan en of deze verantwoordelijkheid voor herhaling vatbaar is. Geef het goede voorbeeld. Het is een cliché, maar daarom niet minder waar. Kinderen apen hun ouders na. Stel jezelf eens eerlijk de vraag: hoeveel tijd breng ik zelf eigenlijk door op mijn telefoon?
Nederlandse white spots
Deze Nederlandse bestemmingen zijn zogenoemde white spots:
1 Beek Gem Montferland: Achter Didam, tegen de Duitse grens, op anderhalf uur rijden vanaf Amsterdam.
2 De Biesbosch: Niet de complete Biesbosch, maar het gebied in de Biesbosch net boven Drimmelen.
3 De Hoge Veluwe. Nationaal Park de Hoge Veluwe kent verschillende white spots, de grootste is vlakbij Ermelo, op het hoogste punt van het Speulder-Sprielderbos
Internationale bestemmingen met minder bereik
Zoals de app White Spots laat zien, zijn er veel plekken op de wereld zonder mobiel bereik. Maar een saaie vakantiebestemming zonder bereik, is nog steeds saai. Deze plekken zijn de moeite waard én hebben geen bereik.
1: Yakushima (Japan). Dit Japanse eiland staat op de UNESCO Werelderfgoedlijst en kent veel mooie bossen, watervallen en bergen.
2: Williams Lake (Canada). Populair gebied bij hikers, omdat je hier de ongerepte natuur van Canada kan ervaren. Ten oosten van de stad Williams Lake vind je een uitgestrekt natuurgebied, een azuurblauw meer en diverse white spots.
3: Pyramiden (Noorwegen). Pyramiden ligt op Spitsbergen, de Noorse eilandengroep. In deze Sovjet-spookstad lijkt de stil te hebben gestaan. In Pyramiden is slechts één vierkante meter met telefonisch bereik. Misschien wel precies genoeg voor een vakantie.
4: Hāna Forest (Hawaï. Het Hāna Forest-reservaat vind je aan de oostkant van het eiland Maui en heeft een ongerept bos gelegen annex white spot. Hier vind je geen satellieten, maar watervallen, bamboe en gigantische bomen.
Wil je verder lezen over digitale balans? Dit thema komt ook aan bod in de gids voor digitale etiquette Niet appen tijdens het eten. Je kan het boek bestellen via deze pagina.
Organiseer je binnenkort een bedrijfsevent, congres, personeelsdag of seminar? Hier vind je meer info over de lezing (en quiz) over digitale etiquette.
