Ik sprak TPO-oprichter Bert Brussen, eerst Twitter-verslaafd en nu gestopt met het platform. Kan het platform nog gered worden – desnoods door Elon Musk?
Dit is een hoofdstuk uit Niet appen tijdens het eten. Je kan het boek hier bestellen.
Musk wil Twitter kopen
Tesla-CEO Elon Musk wilde in april van dit jaar Twitter van de beurs halen voor 44 miljard dollar, maar is in een rechtszaak met Twitter verwikkeld. Ze zijn het niet eens over de verkoop. Het bezwaar van Musk is dat het platform te veel bot-accounts zou hebben; deze nep-accounts drukken volgens de ondernemer de waarde van het platform. Ondertussen heeft de directie van het bedrijf genoeg andere problemen om mee te dealen. De groei van het aantal Twitter-gebruikers stagneert al een poos, nepnieuws tiert er welig, wappies bepalen wat trending is. Het platform is ver verwijderd van zijn belofte als vehikel voor een vrij en fijn debat. Kan Musk het tij keren?
Een korte introductie tot Twitter, dat zo’n zestien jaar opgericht werd. Twitter liet gebruikers eerst maximaal 140 tekens per bericht delen, nu zijn dat 280 tekens. Anders dan tech-bedrijven als Uber of Booking, leek Twitter een bedrijf met maatschappelijke betekenis. Tijdens de Arabische Lente in 2010-2012, toen er grote opstanden waren van Marokko tot Jemen, waren Twitter en Facebook populaire media voor de protesterende Arabieren.
Onderzoekers stellen dat social media een grote rol speelden tijdens de Arabische Lente, omdat het ze de mogelijkheid gaf om zonder censuur van het regime berichten te delen en zo de protesten te organiseren, coördineren en te delen met de buitenwereld. Dat maakt Twitter urgenter dan een taxi- of hotelplatform. Doordat het platform populair is bij journalisten, wordt het veel gebruikt om de publieke opinie te sturen. Menig online nieuwsartikel op de NOS-site bevat inmiddels een verwijzing naar een aankondiging op Twitter, of het nou Fabrizio Romano is die voetbalnieuws deelt of de Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken die een nieuwe aanval op het land bekend maakt. Ook wie niet op Twitter zit, ziet soms een tweet.
Groei van Twitter stagneert al een poos
Het bedrijf vertoonde in zijn begindagen de hockeystick-vormige groeicurve die gewoon is voor tech-bedrijven: in 2007 werden er dagelijks nog 20.000 berichten gestuurd, in 2010 waren dat er al 65 miljoen per dag, wat gelijk staat aan 750 tweets per seconde. De sky leek de limit. Maar de groei van het aantal gebruikers stagneerde sinds 2014. De financiële resultaten van Twitter worden door critici als wisselvallig omschreven en steken schril af tegen die van andere bekende platformen.
Waar Google (of Alphabet, zoals het moederbedrijf heet) en Meta (het moederbedrijf van Facebook en Instagram) meer dan honderd miljard dollar (!) binnenhalen met de verkoop van online advertenties, scoorde Twitter afgelopen jaar ‘slechts’ vijf miljard dollar omzet. Tijdens de pandemie trok Twitter nieuwe gebruikers aan, maar critici verwachten dat die de komende jaren afhaken als de nieuwscyclus minder intens wordt en er minder #ophef te tweeten valt. Het bedrijf heeft daarbij ook te lang te rooskleurige cijfers gepresenteerd en moest dat aantal in 2017 en 2022 bijstellen. Dat Musk twijfelt aan het aantal ‘echte’ Twitter-gebruikers, komt dus niet uit de lucht vallen.
Musk is een fanatieke Twitter-gebruikers en nooit vies van een relletje om de spotlight te stelen. Toen de Democraat Bernie Sanders liet weten dat hij wil dat rijken meer belasting betalen, reageerde Elon Musk op Sanders bericht met de opmerking dat hij ‘vergeten was dat hij (Sanders) nog bestaat.’ Musk kwam in opspraak toen hij openlijk speculeerde over het van de beurs halen van Tesla, wat door de Amerikaanse beursautoriteiten gezien werd als fraude, omdat dit de koers van het Tesla-aandeel deed stijgen.
Musk de Messias
Musk is een levende paradox: hij is onder meer oprichter van het milieuvervuilende ruimtevaartbedrijf SpaceX en CEO van elektrische autofabrikant Tesla, waarmee hij gelijktijdig het klimaat probeert te redden en nieuwe planeten wil koloniseren omdat de aarde over een poos onleefbaar is door klimaatproblemen, waar SpaceX mede debet aan is. De ondernemingen van de rijkste man ter aarde getuigen van een Messiascomplex dat ook een verklaring biedt voor zijn interesse in Twitter: hij wil het milieu redden, de ruimte koloniseren en zorgen dat iedereen de vrijheid heeft om zijn of haar mening te uiten. Hij gelooft dat Twitter belangrijk is voor de beschaving en hoopt dat het kan blijven fungeren als ‘dorpsplein’ waarop iedereen altijd alles kan zeggen.
Ironisch is dat Elon Musk onder zijn bod van 44 miljard dollar op Twitter probeert uit te komen, omdat Twitter niet eerlijk zou zijn geweest over het aantal bots. Juist Elon Musk heeft veel bot-volgers; meer dan 14 miljoen zelfs. Deze bots hebben jarenlang massaal positieve berichten over Musk zijn bedrijven geplaatst. Dit gebeurde zelfs toen er verontrustende nieuwsberichten over defecte en gevaarlijke Tesla’s verschenen.
Op het moment van schrijven is de geplande overname van Twitter meer mediaspektakel dan businessdeal geworden, aangezien Twitter en Elon Musk elkaar aanklagen. Twitter klaagt Musk aan om hem te houden aan de overnamedeal, die hij terugtrok omdat er te veel bots actief zouden zijn. Musk klaagt Twitter aan omdat het platform volgens hem misleidende verklaringen heeft gegeven over het aantal spam-accounts op het platform. Dat Musk op het ene moment beweert dat Twitter nodig is om de beschaving te redden, maar het bedrijf niet wil overnemen omdat er te veel bots zijn, wordt door critici gehekeld. Mikt Musk nou op een lucratieve overname of wil hij Twitter redden uit liefdadigheid?
De nepvolgers van Musk
De bot-accounts waar Musk zich overigens zorgen over maakt zijn wel degelijk een probleem. Deze anonieme, neppe accounts liken en delen automatisch berichten, in de hoop een radicaal geluid te versterken. Dat zorgt ervoor dat nepnieuws zich nog verder kan verspreiden. De laatste tijd is het World Economic Forum bijvoorbeeld steeds vaker trending topic op Twitter. Dat komt niet doordat er weer een conferentie in Davos plaatsvindt, zodat ‘onze’ Rutger Bregman de aanwezigen kan wijzen op het belang van belastingen in plaats van filantropie.
Het WEF is trending topic, omdat wappies de complottheorie delen dat deze lobbyclub Sigrid Kaag de opdracht heeft gegeven om Nederland ‘om te volken’; de huidige, Europese bevolking te vervangen door ‘nieuwkomers’ uit andere continenten. Dat zo’n complottheorie trending topic kan zijn, laat zien hoeveel rechts-radicale racistische wappies actief zijn op Twitter en gebruikmaken van bots om het debat een bepaalde kant op te sturen.
Zelf ben ik ongeveer tien jaar actief op Twitter, want ik ben geïnteresseerd in politiek. Tussen de rare complotten en andere Forum voor Democratie-drek vind ik soms interessante, verfrissende invalshoeken. Ik stoor me wel steeds vaker aan de rechts-radicale geluiden op het platform, de massaal gedeelde complottheorieën, FvD-Kamerleden die trending topic zijn doordat hun berichten door talloze bots gedeeld zijn.
Ik ben niet de enige. Zo ook Bert Brussen, GeenStijl-redacteur, oprichter van opinieplatform The Post Online, maker van de TPO-Podcast en voorheen fanatiek twitteraar. Brussen staat niet bepaald bekend als iemand die overgevoelig is of als uitgesproken links. Hij was altijd wel te porren voor een twitter-fittie (discussie) en deelde dagelijks talloze berichten. Als er iemand diep de rabbit-hole van social media is ingedoken, dan is het Brussen wel. Waarom besloot hij te stoppen met Twitter?
Vreemde omgangsvormen
Toen Brussen in 2007 begon met twitteren werd het platform bevolkt door een klein clubje digitale pioniers en journalisten. Er heerste volgens Brussen destijds een soort verbondenheid tussen twitteraars. Ik herken dat sentiment: het internet was nieuw, spannend en zou de mensheid helpen. We waren hoopvol over de mogelijkheden van nieuwe technologie, die de journalistiek, democratie en waarom ook niet: de wereld zou redden. Alles zou anders worden, maar vooral: beter.
Van de onderlinge verbondenheid uit de begindagen is op Twitter inmiddels maar weinig over. “Tegenwoordig is Twitter vrijwel volledig overgenomen door wappies, dom-rechts (zo noemen sommigen FvD-stemmers), anonieme trollen, haters, doxers, drammers en jankerds. Daardoor is het een online schandpaal, een cancel-machine en een plek voor intimidatie geworden. In het normale leven gedragen we ons beschaafder en beheerster ten opzichte van andere mensen. Waarom online niet?” De verklaring zit hem in het scherm dat tussen ons en de ander zit. Daardoor valt alle beschaving weg, zo lijkt het. We zien de ander niet meer, letterlijk, dus houden met hem ook geen rekening.
“Ik vroeg me af: waarom zou ik tijd nemen voor anonieme, onbekende accounts? Waarom erger ik me aan domheid of aan meningen online? Wat zegt dat over mij? Twitter maakt die vragen meer dan ooit relevant. Voor mij waren de antwoorden op deze vragen de reden om te stoppen met Twitter. Het begon een te negatieve rol in mijn leven begon te spelen. Ik was de belagers en trollen zat.”
Stoppen met Twitter
Een week nadat Brussen met Twitter stopte, werd het rustig in zijn hoofd. “Geen gedoe meer, vooral geen ergernissen meer. Ik was weer helemaal de oude. Ik was zo verzeild geraakt in discussies, dat ik dacht dat de hele wereld mij belaagde en dat de hele wereld ruzie met me had. Toen ik stopte met Twitter, bleek dat in werkelijkheid eigenlijk helemaal niemand zich überhaupt met Twitter bezighoudt, laat staan dat ze twitteren. Ik merkte dat de wereld veel groter is dan Twitter alleen.”
Het doet denken aan wat cabaretier Dave Chappelle zei, toen hij in opspraak raakte op Twitter. Hij gaf aan zich geen zorgen te maken over de consequenties. “I don’t give a fuck, because Twitter is not a real place.”
Niemand luistert op Twitter
Op dit moment twittert Brussen nog wel eens met het TPO-account, de opiniesite die hij tien jaar geleden oprichtte. “Maar dat is eigenlijk alleen maar zenden: ik deel de berichten die op TPO geplaatst worden. Ik zou nooit meer terugkeren naar Twitter. Social media is de vernietiger van menselijke waarden, waardigheid, democratie, vrijheid, je privacy en uiteindelijk je ziel. Je hebt het alleen nog niet door.” Het oordeel dat Twitter een vernietiger is van menselijke waarden is misschien wat kort door de bocht. Hoe kan het dat zelfs een redacteur van het nihilistische GeenStijl afknapt op Twitter?
Omdat het platform te veel ruimte geeft aan kwaadwillenden, gebruikers die adresgegevens openbaar maken, oproepen tot geweld, complotthorieën verspreiden en haat verspreiden. Twitter bleek in de praktijk niet het ideale vehikel voor een vrij en fijn debat. Auteur en coach Marnix Pauwels, @MarnixAmsterdam op Twitter, kondigde een poosje geleden zelfs aan online niet langer in discussie te gaan. Volgens hem wil niemand op het internet van gedachten veranderen. Men is alleen maar bezig zijn eigen kennis of mening te etaleren. Die analyse snijdt houdt. Bijna niemand staat online open voor nieuwe inzichten. Het maakt Twitter een dorpsplein waar vooral wordt geschreeuwd en weinig geluisterd.
Hoe moet het verder met Twitter?
Podcastondernemer en opiniemaker Sander Schimmelpenninck riep in de VPRO-documentaire Sociaal Tribunaal op om anonieme accounts te verwijderen. Zo zou er een einde komt aan het anoniem bedreigen van Twitter-gebruikers. Elon Musk gelooft in dezelfde oplossing. De redenatie is als volgt: als elke gebruiker zich bekend moet maken, kan iemand vervolgd worden als hij zich schuldig maakt aan iets strafbaars. Die oplossing is om twee redenen problematisch. Sommige mensen moeten anoniem blijven, omdat ze in een land wonen waar ze vervolgd kunnen worden als ze zich uitspreken tegen de regering.
Daarbij zijn sommige zaken niet strafbaar, maar beletten ze wel het publieke debat of de volksgezondheid. Het verspreiden van nepnieuws is daar een voorbeeld van. De talloze onzinberichten over coronavaccins zorgen ervoor dat minder mensen zich inenten. Toch is het verspreiden van die content niet in strijd met een wet. Natuurlijk, Ingrid uit Almere staat voor aap als ze op Twitter deelt dat het vaccin bedoeld is om de bevolking onder controle te krijgen. Dat zou echter ook gebeuren als haar account nog @PVVFVDNEderlandTRUg249dX9 zou heten.
Een van de andere voorstellen van Musk is om ervoor te zorgen dat Twitter weer kan functioneren als dorpsplein, zodat de vrijheid van meningsuiting weer de ruimte krijgt die het verdient. Het Libertarische gedachtegoed van zo min mogelijk overheids- of redactionele inmenging is gemeengoed in Silicon Valley, de geboortegrond van het gros van onze apps. Zou minder redactie het antwoord kunnen zijn? Wie terugdenkt aan de bestorming van het Capitool in 2021 komt tot een andere conclusie. Nadat Donald Trump op Twitter ‘alternatieve feiten’ deelde en zijn achterban opriep om te voorkomen dat de ‘verkiezing gestolen’ zou worden, werd ternauwernood een staatsgreep voorkomen. Twitter besloot het account van de president daarna te verwijderen. Is de put gedempt nadat het kalf verdronken is?
Neem een voorbeeld aan LinkedIn
Wat te denken van het Twitter-vertrek van GeenStijl-redacteur Brussen? GeenStijl hanteert niet voor niets het adagium ‘Tendentieus, ongefundeerd & nodeloos kwetsend’; de site raakte in opspraak door het gebruik van de term ‘dobberneger’ (over vluchtelingen in bootjes op de Middellandse Zee), werd gesommeerd de video van de liquidatie van Peter R. de Vries te verwijderen, evenals de befaamde plasseksvideo van Patricia Paay. Als zelfs GeenStijls Bert Brussen Twitter verlaat omdat hij de content op het platform te guur vindt, dan is dat een teken aan de wand.
Twitter kan beter een voorbeeld nemen aan LinkedIn, het platform dat ervoor kiest om meer redacteuren in dienst te nemen en content streng te modereren. Mind you: LinkedIn beschikt inmiddels over bijna drie keer meer gebruikers dan Twitter. Het bedrijf noteerde vorig jaar een omzet van meer dan elf miljard dollar, tegenover de vijf miljard bij Twitter. Cijfers liegen niet. Musks voornemen om Twitter te laten fungeren als een dorpsplein zal het bedrijf dan ook niet uit de problemen helpen. Het zal Twitter alleen maar nog onaantrekkelijker maken voor adverteerders. Op dit moment heeft Twitter een boel problemen en de mogelijke overname door de Tesla-ondernemer is er daar eentje van.
Dit is een hoofdstuk uit Niet appen tijdens het eten. Je kan het boek bestellen via deze pagina.
Organiseer je binnenkort een bedrijfsevent, congres, personeelsdag of seminar? Hier vind je meer info over de lezing (en quiz) over digitale etiquette.